In essenties zoeken alle mensen naar waarde. Ik zie drie hoofd drijvende krachten gericht op het bereiken van waarde, als centrale doel waar de mens naar streeft. Wat die waarde dan is, is individueel en uniek voor elk persoon. De levenskunst ligt erin om voor alle mensen waarde(groei) mogelijk te maken en toe te laten en tegelijk de verlangde eigenwaarde te bereiken en te laten groeien. De drie drijvende krachten zijn
- Zoeken naar vrijheid
- Ervaren van gelijkheid/rechtvaardigheid
- Veilige geborgenheid en thuis voelen bij een gemeenschap
ofwel het oude thema van vrijheid, gelijkheid en broederschap en vertegenwoordigd in politieke stromingen van liberaal, sociaal en communaal.
Maar ze gelden bij alle mensen, maar verschillen in intensiteit hoe dat persoonlijk gevoeld wordt.
In plaatje hieronder weergegeven.
Deze drie krachten claimen alle drie moreel superieur te zijn. In wat ik gelezen, geluisterd en gezien heb, ben ik gloedvolle betogen tegengekomen waarin vertegenwoordigers van alle stromingen de superieure moraliteit betoogden van hun filosofie. Dat geeft dus een probleem, wat wie heeft er gelijk en is er wel één die gelijk heeft. Het is daarom dat mijn opstelling is om niet meer over moraliteit te spreken, maar over balans die waarde heeft voor alle drie. Dat geeft dan ook antwoord op de vraag of roep om individueel moreel handelen, dat is dus in dit beeld, datgene wat de drie invalshoeken of krachten in balans brengt individueel en voor alle betrokkenen. Deze weergave van moraliteit is natuurlijk een verre van volledig, een actuele meer brede beschouwing wordt weergegeven in het boek De getemde mens onder redactie van Martin Harlaar.
Het getoonde gedrag vanuit de drie invalshoeken of krachten en voor het totaal kan worden weergegeven is de vorm van kernkwadranten. En het is niet moeilijk in de dagelijkse politieke praktijk de verschillende gedragingen te ontdekken. (met voorbeelden uitschrijven?)
Mens
Als de drie krachten samenkomen dan vormen ze de mens die naar waarde zoekt of streeft. Ieder mens zoekt naar waarde of zingeving voor zichzelf in het leven. Waarde voor zichzelf kent vele vormen en is niet gelijk egoïsme. Waarde kan gevonden worden in het zich onderscheiden door succes en prestaties met bijbehorende beloningen in geld, auto’s, huizen ed, maar ook in zorg voor anderen geven, rechtvaardigheid nastreven, gelijke behandeling, solidariteit of in gemeenschapszin, conserveren waardevol erfgoed en cultuur, navolgen groepsnormen en waarden etc.
Herkenning vond ik ook in de 4 Z’s van Eric Gudde voor het zoeken naar zingeving.
‘Zin is de gemoedstoestand waarin je bent als
je zinnen geprikkeld zijn, (emotie/gevoel)
je zintuigen het schone waarnemen, (lichaam)
je volzinnen betekenis hebben (geest/verstand)
en je louter zinvolle doelen voor ogen hebt.’ (ziel/keuze/purpose)
Maar vraagstuk naar zin van het leven is persoonlijk en ieder voor zich geeft daar eigen antwoord op, wat goed te lezen is in het boek “De zin van het leven” van Fokke Obbema.
En ook het menselijk gedrag kan in kernkwadrant worden weergegeven.
De bovengenoemde 3 drijvende krachten zeggen op zichzelf niets over ‘goed’ en ‘slecht’ gedrag.
In de discussie of de mens nu in wezen goed is of slecht, hanteer ik als beeld: de mens kan in wezen goed zijn, maar in zijn gedrag laat hij zowel goed als slecht zien en daar moeten we mee omgaan en rekening mee houden. Maar wat goed of slecht is, dat is stroming onafhankelijk, maar situationeel en persoonlijk bepaald. Daarnaast wordt gedrag door meerdere zaken bepaald. En ook hier is de ‘nooit en altijd formule’ van toepassing: niet iedereen handelt goed of slecht en niet iedereen handelt altijd goed of altijd slecht, onder druk bv handelt een persoon vaak anders dan zonder druk van omstandigheden.
En zoals hiervoor ook al gesteld. En nu herhaald.
Als je wil dat de mens moreel handelt, dan moet dat stroming onafhankelijk kunnen worden weergegeven.
Een praktische definitie van moraliteit in deze context kan dan zijn: als balans of harmonie ervaren wordt van de 3 drijvende krachten of behoeftes. Dat is steeds anders en nooit hetzelfde of stilstaand, het leeft en verandert voortdurend.