Veel is al geschreven over gebrek aan vertrouwen in de politiek  en dat is wederzijds: burger wantrouwt in bepaalde mate politiek en politiek wantrouwt in bepaalde mate burger (al zal men dat misschien anders verwoorden). Vertrouwen is een gevoel en emotie en gebrek aan vertrouwen betekent dat men niet op zelfde niveau of invalshoek en golflengte zit.

    Communicatie kan gaan over 4 niveaus of invalshoeken:

    1. Gebeurtenissen: heeft men het over zelfde gebeurtenissen en zijn beelden en waarnemingen van die gebeurtenissen wederzijds duidelijk? Aanpak: waarnemingsgesprek over wat men ziet.
    2. Emotie: erkent, begrijpt en voelt men de emoties van elkaar? Aanpak: hart tot hartgesprek over emoties en zijn achtergronden, wat voelt men.
    3. Verklaring/gedachte: kan men verklaring of gedachtegang van elkaar volgen en is duidelijk wat het beeld is waarom en hoe aannemelijk men de verklaring of gedachtegang vindt? Aanpak: debat over aannames, oorzaak-ontvankelijkheid-gevolg relaties, wat denkt men.
    4. Waarden: erkent en begrijpt men de waardes van elkaar die leiden tot ieders oordeel of keuze? Aanpak: dialoog over het wat en waarom men iets belangrijk vindt, wat een keuze voor of tegen bepaalt.

    Het is zaak bij goede communicatie deze invalshoeken te onderscheiden en niet te vermengen en de juiste aanpak te kiezen die hoort bij de invalshoek. Uitspraken en reacties dienen op zelfde invalshoek betrekking te hebben.

    Niet zelden communiceren zowel politiek/overheden als burger ‘slordig’, d.w.z. niet effectief en op zelfde invalshoek als andere partij of ten onrechte gericht op overtuigen en eigen achterban vinden of tevreden te stellen, niet gericht om elkaar op zelfde niveau van begrip en gevoel te brengen. Er zijn legio voorbeelden dat het fout gaat in de communicatie, waarbij een discussie op verschillende niveaus wordt gevoerd. Dan denkt of pretendeert men inhoudelijk te discussiëren, maar de emotie en waarden met achterliggende overtuigingen spelen de eigenlijke hoofdrol en zulke discussies zijn vruchteloos zolang dat niet uit elkaar wordt gehaald. (actueel voorbeeld: de stikstofcrisis).

    Verwoord in de Persuasion Paradox:
    Hoe meer je iemand probeert te overtuigen, hoe kleiner de kans dat je daar in slaagt. Mensen hebben een aangeboren verlangen naar autonomie en onafhankelijkheid en gaan zich verzetten.     Overtuigende mensen discussiëren niet. Ze observeren, luisteren en stellen vragen.
    Daardoor hoeven ze minder argumenten te gebruiken.     Je kan dus ander niet overtuigen, alleen bevorderen dat ander op gegeven moment eigen overtuiging verandert.

    En er is een woud aan framing, intimidaties, ontwijkgedrag en holle frases. Een lijstje:

    1. je moet het zo zien/ik zie dat anders… (mentale luiheid om in te gaan op andermans argument)
    2. vindt je ook niet….. (moreel oordeel als pressiemiddel)
    3. zo zijn nu eenmaal de regels..(ontwijken gesprek of regels nog wel adequaat zijn)
    4. geen direct antwoord geven op vragen door van onderwerp, thema of invalshoek te veranderen, frequent te ervaren in politieke debatten..(ontwijken t.b.v. onwelgevallige politieke motieven)
    5. ik neem toch mijn verantwoordelijkheid..(het gaat er niet om dat je iets doet, maar wat je doet, afhankelijk van de gehanteerde opvattingen had je soms beter niets kunnen doen)
    6. ‘het volk zegt/vindt …., de Britten/Nederlanders/Italianen hebben gekozen voor…’  (Het volk spreekt nooit met één stem’, want er is altijd verschil van mening, wat we zien is een déél van het volk.Er is alleen kans op eenstemmige groep, als die vrijwillig op dat punt samenkomt. Een “volk” of “staat” is op andere gronden samengesteld en daar is van eenheid van opvattingen geen sprake.)
    7. ‘de …..hebben/doen/vinden … ‘ (generalisaties door toekennen eigenschap aan groep klopt niet, er kan alleen sprake zijn dat een bepaald gedrag vaak voorkomt in een groep, maar het gedrag komt bij alle mensen voor, niet exclusief bij een groep.Een bepaald gedrag is nooit exclusief voor een groep en niet alle groepsleden tonen zelfde gedrag. De enige goede naam voor een groep die je een gedrag verwijt, is de groep die dat gedrag als naam heeft.)                      
    8. dat …… is niet ‘politiek correct’….. (er is allen sprake van meningsverschil en afhankelijk van de kring waarin je verkeerd en uitspraak doet, wordt die mening wel of niet geapprecieerd.)
    9. van mening of inzicht veranderen mag niet, dan ben je “draaier” of “vlucht” je.. (nooit van inzicht of mening veranderen geeft geen blijk dat je leert)
    10. ‘de eminente…..zegt dat…’ (alsof tegengestelde meningen niet ook van ‘eminente’ geleerden kan komen)
    11. ‘… het landsbelang vraagt dit nu eenmaal…’, (maar het is altijd een keuze wat je landsbelang vindt en daar wordt nu eenmaal verschillend over gedacht)
    12. ‘…..TINA there is no alternative…’ (er zijn altijd alternatieven voor welk vraagstuk dan ook, maar de consequenties zijn al dan niet dramatisch anders)
    13. bewust verkeerd citeren, boodschap van ander verdraaien (platweg liegen en bedriegen dus)
    14. gaslighting

      De term ‘gaslighting’ komt van de film ‘Gaslight’ uit 1944. De film gaat over emotioneel misbruik, waarin een vrouw zodanig gemanipuleerd wordt door een man, dat ze volledig aan haar zelf begint te twijfelen en langzaam gek wordt. Te herkennen aan taal als: Jij ziet dat helemaal verkeerd.  Je gebruikt de verkeerde woorden  Je maakt het veel te persoonlijk Ga je nou echt mij beschuldigen van iets dat je zelf fout doet? Het is maar een plaagstootje, daar moet jij toch tegen kunnen? Je reageert wel erg lichtgeraakt, ben je wel okay? Allemaal vormen van het fenomeen ‘gaslighting’, waarbij de waarheid van de één wordt ontkend door de ander, en de ander je daarbij bovendien het gevoel probeert te geven dat er iets ‘niet goed’ is aan jou.

       

     

    Vertrouwen weer opbouwen vraagt dus goede communicatie op alle niveaus of invalshoeken, zodat eenieder zich echt gehoord en gevoeld wordt, ook als meningsverschillen blijven.

    Jung deed volgende opmerkelijke uitspraak: De oorzaak van het kwaad in de wereld is dat mensen hun verhalen niet kwijt kunnen. Als je je niet wezenlijk kunt uiten en niet gehoord wordt, voel je je afgescheiden, veronachtzaamd, je gaat dood van binnen.

    Hoe  gaan we dan borgen dat communicatie goed verloopt? Hier een aantal principes:

    1. Beantwoord BEHOEFTE achter de geuite emotie van alle stromingen, je kan alleen anderen meekrijgen als je angsten en allergieën wegneemt. Dit is niet hetzelfde als iedereen zijn zin geven, noch in emoties noch in voorgestelde oplossingen.
    2. Geen verwijten en/of morele oordelen. Beoordeel gedrag, maar niet de mens. Het uitspreken van een verwijt of ‘moreel’ oordeel helpt alleen om gelijkgestemden te vinden, maar helpt niet andersdenkenden te bereiken laat staat overtuigen.
    3. Blijf niet hangen in een veroordeling van gedrag maar zoek naar hoe iemand tot zijn of haar gedrag komt.
    4. Inclusieve houding, dus iedereen toestaan en uitnodigen mee te bewegen en mee te doen en iedereen gehoord laten zijn
    5. Iedereen ontwikkelt zich en vergroot inzicht, jij bent niet de enige. Doordrenk iedereen met inzicht waar men ook opereert, juist ook in instituties.
    6. Zie de ander als jij in andere gedaante (bram moerland thomas evangelie)
    7. Pas de methode van geweldloos communiceren toe
    8. Geen vijandsbeeld, iedereen wil waardering en erkenning
    9. Wie zwicht voor tiranniek geweld verliest meer dan lijf en goed, dan dooft het licht (van Randwijk)
    10. Wederzijdse empathie is een noodzakelijke voorwaarde voor het verminderen van polarisatie — en voor het vergroten van de wij-samenleving en het verkleinen van de zij-samenleving.
    11. Stap uit de slachtofferrol (lees het boek ‘De keuze’ van Edith Eger)