Discriminatie en racisme

Discriminatie en racisme

Vraagt iemand zich wel eens af waarom voor een gesprek over racisme voor de debatvorm wordt gekozen? Wat was het doel van het gesprek en welk gespreksvorm past daarbij?

Ging het over inzichtelijk maken welke vormen en gebeurtenissen onder definitie racisme kunnen vallen? Dan is verhalende gespreksvorm geëigend, waarbij verhalen naast elkaar worden gelegd om plaatje zo compleet mogelijk te maken.

Ging het over emoties en gevoelens? Dat is hart tot hart gesprek geëigend, de technieken van geweldloos communiceren geeft daar dan goede handvatten voor.

Ging het om verklaringen en theorieën waarom en wanneer racisme is gegroeid en zich manifesteert? Dan is debat nuttig, mits het niet onmiddellijk gericht is op wie gelijk heeft en je er een wedstrijd van maakt, maar om inzicht te vergroten hoe racisme ontstaat en groeit. (Overigens: het doel van een wedstrijd is NIET winnen of verliezen , maar geven van mogelijkheid aan alle deelnemers om zich te verbeteren)

Ging het om oordelen, wat is ‘goed/veel/prachtig etc.’ of ‘fout/weinig/lelijk etc.’ en welke consequenties moet dat krijgen. Dan is dialoog geëigend, zodat inzicht ontstaat wat ieders waardenpalet en motieven zijn, die naast elkaar kunnen bestaan.

Welke keuzes hebben de  organisatoren van deze gesprekken hier gemaakt en was dat voor alle deelnemers van te voren duidelijk?

Discrimineren betekent letterlijk onderscheiden.

Discriminatie is als je verder gaat dan simpel onderscheiden. Als je conclusies, associaties, oordelen, voorkeuren verbindt aan een persoon omdat die een bepaald kenmerk heeft en tot een groep behoort. Racisme is dan een vorm van discriminatie waarbij o.b.v. raskenmerk allerlei associaties, oordelen, voorkeuren ed. worden gemaakt. De oplossing om discriminatie te vermijden is eigenlijk simpel: beoordeel alleen gedrag en niet de persoon en al helemaal niet een groep. Zodra we gedrag of kwaliteiten veronderstellen omdat iemand tot een groep behoort zijn we direct al fout bezig. Het kan zo zijn dat binnen een groep een bepaald gedrag of kwaliteit vaak of weinig voorkomt, maar vermijd dat je automatisch dit toedicht aan alle personen met zelfde kenmerk. Elk persoon verdient het persoonlijk beoordeelt te worden op zijn gedrag en/of uitspraken en niet omdat hij tot groep behoort. Als je al een groepsduiding wil maken doe dan dit op een enkel kenmerk, bv. mensen die pindakaas eten. Ga niet verder eigenschappen toedichten aan die mensen om een groepsdefinitie te maken.

Maar tegelijk is het legitiem om je eigen gedrag op verwachtingen te baseren, als een bepaald gedrag veel voorkomt in een groep met een bepaald kenmerk, dan kan je je actie wel daar van laten afhangen, zolang je maar actie of oordeel niet richt op een persoon omdat hij toevallig in de groepsdefinitie valt. Als je supporters in een trein vermijd door niet in te stappen omdat je weet dat vaak door supporters veel lawaai wordt gemaakt, is dat legitiem. Maar verbindt hier verder geen conclusies aan of oordelen over individuele supporters.

En als wordt geoordeeld dat bepaald gedrag discriminatie is of gedrag dat discriminatie mogelijk heeft gemaakt, dan moet de schuld of verantwoordelijkheid komen te liggen bij diegene die dat gedrag toont en niet bij een groep met een bepaald kenmerk wat niet het gedrag weerspiegelt.

Je kan dus nooit persoonlijk verantwoordelijk of schuldig worden gehouden omdat je qua kenmerken tot een groep behoort. Alleen als je eigen gedrag daartoe aanleiding geeft kan je persoonlijk schuldig of verantwoordelijk worden gehouden.

Tegelijk kan een maatschappij ervoor kiezen tot  schulderkenning of verantwoordelijkheidserkenning omdat discriminerend gedrag veel is voorgekomen in deze maatschappij en niet voldoende onderkend is en niet is tegengegaan. Ook hier gaat het dus om het getoonde gedrag van de maatschappij en niet om een kenmerk van maatschappijleden. Het is dus geen persoonlijke schuldbekentenis van de individuele maatschappijleden, maar een collectieve van de maatschappij.