Moreel oordeel vs moreel verwijt

Er is een verschil tussen het hebben van een moreel oordeel en het maken van een moreel verwijt.

Ieder mens heeft een moreel oordeel, dat is mensen eigen en wordt situationeel bepaald en is waarde gedreven. Het waardepatroon verschilt per persoon, bij ieder weegt de ene waarde zwaarder dan de andere. 

Als je een moreel verwijt maakt, dan zeg je eigenlijk: jij mag die waarde niet hebben, dat zit achter het afwijkend oordeel van de ander. Het ontkennen van iemands waarde is basis voor polarisatie en vijanddenken.

Tegelijk zie je andere vorm van moreel verwijt, dat zie je als moreel oordeel is verpakt in door achterdocht gedreven complottheorieën, ook dan wordt feitelijk gezegd, de ander mag dat andere oordeel niet hebben.

Pregnante voorbeeld van de ene vorm van moreel verwijt is rond het thema migratie: het moreel verwijt is dan ‘je moet andere mensen helpen, dus je kan niet tegen migratie zijn’ . Hier wordt de waarde ontkend, dat je de eigen cultuur en gemeenschap wil beschermen.

Het andere voorbeeld van moreel verwijt is rond het thema corona: ‘je mag geen lock down maatregel invoeren want dan tast je autonomie aan’ .  Hier wordt de waarde ontkend dat de veiligheid en gezondheid beschermd moet worden.

In beide voorbeelden zie je het onvermogen een breed gedragen balans te vinden tussen de waarden.

Elk thema en vraagstuk zou je dus moeten benaderen vanuit verschillende waarde invalshoeken en dat zichtbaar benoemen vanaf het allereerste begin van de discussie. Voorbeeld corona: als overheid direct had gezegd, we hebben een onbekend dreigend fenomeen en om daar beleid voor te maken, gaan we balans zoeken tussen beschermen gezondheid, het mogelijk houden van economische activiteiten en het sociale leven voor zoveel mogelijk mensen gelijkelijk goed houden. Dan had m.i. het pakket van maatregelen (dus niet 1 dimensionaal, zoals zeker in begin is gebeurd met alleen oog voor besmetting) er heel anders uit gezien en had zich veel flexibeler ontwikkeld in de loop der tijd.